Mer hat’s mit Meenz genau gemacht wie mit der Stadt Berlin.
Man hat’s zerstört, hat’s zweigeteilt.
(Man hat es mit Mainz genau gemacht wie mit der Stadt Berlin.
Man hat’s zerstört, hat’s zweigeteilt). Fragment „Heile, heile Gänsje„
3 października przypada niemieckie święto jedności/zjednoczenia (Tag der deutschen Einheit), obchodzone na pamiątkę ponownego połączenia Niemiec. Symbolem tego pojednania jest rozebranie muru berlińskiego, dzielącego wcześniej Berlin na dwie części: wschodnią i zachodnią. Co roku myślę tego dnia o innym niemieckim mieście, które do dziś pozostaje podzielone zgodnie z wyznaczonymi po drugiej wojnie granicami alianckich stref okupacyjnych, mianowicie o Moguncji (niemieckie Mainz), stolicy landu Nadrenii-Palatynat (Rheinland-Pfalz). I jemu chcę poświęcić ten wpis.
Kilka faktów z historii tego miasta. Mainz został założony jako obóz rzymskich legionistów przez Nero Claudiusa Drususa w 13/12 roku v.Chr. (niemieckie vor Christus, polskie: przed naszą erą). Szybko rozwinął się jako centrum militarne, stolica prowincji rzymskiej, później potężny ośrodek miejski. Do dziś funkcjonują w Mainzu nazwy wywodzące się z okresu rzymskiego, a odwiedzający Mainz mogą dotknąć kultury antycznego Rzymu:
Dworzec kolejowy Mainz – Römisches Theater, położony przy ruinach antycznego rzymskiego teatru,
Römerpassage (centrum handlowe, pod którym odkryto w 2000 roku pozostałości świątyni na cześć bogiń: egipskiej Isis i rzymskiej Magna Mater),
Museum für Antike Schifffahrt (muzeum żeglugi antycznej),
bramy miejskie i pozostałości murów obronnych i wiele innych.
Początek piątego wieku naszej ery to koniec rzymskiego Mainz. Plemiona Germanów wyparły po wieloletnich starciach rzymskie legiony.
Pierwsza nazwa łacińska, Mogontiacum, dowodzi, że na tych terenach jeszcze na długo przed założeniem miasta i przybyciem Rzymian mieszkali Celtowie. Mogont-i-acum to dosłownie kraina Mogona, celtyckiego bóstwa (Land des Mogons). Z biegiem czasu i pod silnym wpływem języka mówionego nazwa Mogontiacum ewoluowała: od skróconej wersja Mogontia lub Magantia, Maguntia, Magontie, do jeszcze krótszej Meintz lub Mayntz. Od XVI wieku wprowadzona została pisownia z ai i pojawiła się znana i obowiązująca do dziś forma. Jedynym wyjątkiem był okres, gdy wojska napoleońskie zajęły miasto i na czas ich okupacji wprowadzono francuską nazwę Mayence. W dialekcie reńsko-heskim (ja tłumaczę z niemieckiego rheinhessischer dialekt, natomiast według polskiej nomenklatury jest to dialekt reńsko-frankoński i gwara palatynacka lub heska:-) nazwa Mainzu brzmi Meenz ewentualnie Määnz. Stąd do dziś spotkasz nazwę Meenzer na określenie różnych produktów, np. bułeczek, wina czy karnawału, nazywanego tutaj Fastnacht, właściwie Meenzer Fassenacht.
Mainz jest miastem o silnej kulturowej tożsamości, niewzruszonej przez trwający prawie 80 lat podział administracyjny. Mianowicie po kapitulacji Niemiec w 1945 roku alianci podzielili cały kraj na strefy okupacyjne. Za naturalną granicę dwóch różnych stref w regionie Rheinhessen przyjęli Ren, przepływający przez Mainz. Część lewobrzeżna Mainzu znalazła się w strefie okupacyjnej zarządzanej przez Francuzów, prawobrzeżne dzielnice Mainzu przejęli Amerykanie, którzy oddali je potem pod zarząd Wiesbaden. Do dziś prawobrzeżne części Mainzu, czyli Mainz-Amöneburg, Mainz-Kastel i Mainz-Kostheim (określane jako „AKK“ od pierwszych liter ich nazw) należą do Wiesbaden. Po wprowadzeniu nowego podziału administracyjnego Niemiec i ustanowieniu bundeslandów, część prawobrzeżna miasta leży w Hesji, natomiast lewobrzeżna w Nadrenii-Palatynacie.
Za każdym razem, gdy przejeżdżam przez most nad Renem przekraczam granicę miast i bundeslandów, mimo tego że nadal pozostaję w Mainz!
Ponieważ przekazanie nie nastąpiło w formie pisemnej, do dziś Mainz uznaje te dzielnice za części Mainzu i także w odczuciu mieszkańców jest to Mainz. Z tego powodu również pozostawione zostały nazwy dwuczłonowe dzielnic z Mainz na początku:
Miasto Mainz jest nadal właścicielem większości nieruchomości po prawej stronie Renu i informuje na swojej stronie:
Die rechtsrheinischen Stadtteile Amöneburg, Kastel und Kostheim wurden 1945 von der amerikanischen Militärverwaltung von Mainz abgetrennt. Seither werden sie treuhänderisch durch Wiesbaden verwaltet, gehören aber de facto bis heute zu Mainz.
Podaję za stroną miasta Mainz, www.mainz.de
Miasto Mainz nie ustaje w wysiłkach, aby odzyskać utracone części i doprowadzić do zjednoczenia. Ustanowiony został nawet rzecznik do spraw mieszkańców AKK. Tak zwany AKK-Konflikt trwa. Wiesbaden nie chce zwrócić tych obszarów, bowiem wiele firm ma tam swoje siedziby i oddanie AKK wiązałoby się z utratą źródła znacznych dochodów. Zdaniem wielu polityków i prawników odzyskanie AKK przez Mainz jest prawie niemożliwe.
Nie zmienia to poczucia jedności Meenzerów, pokazywanego choćby przez monument w parku miejskim (zdjęcie zamieszczone na wstępie bloga) czy teksty na stronie miasta Mainz, jak też w przywołanej już strofie najbardziej znanej karnawałowej piosenki mainzerskiej, Heile, heile Gänsje napisanej w dialekcie reńsko-heskim.
Nie wiem, czy Mainz kiedykolwiek będzie mógł świętować swoje zjednoczenie. Pozostaje tylko pocieszenie płynące z refrenu Heile, heile Gänsje
Heile, heile Gänsje Es is bald widder gut Es Kätzje hat e Schwänzje Es is bald widder gut Heile, heile Mausespeck In hunnerd Jahr is alles weg.
(Heile, heile Gänschen Es ist bald wieder gut Das Kätzchen hat ein Schwänzchen Es ist bald wieder gut Heile, heile Mausespeck In hundert Jahren ist alles weg).
Martin Mundo, Robert Wasserburg
Zainteresowanych zapraszam do wysłuchania archiwalnego wystąpienia i interpretacji piosenki przez Ernsta Negera z 1967 roku, link zamieszczam TUTAJ.
Z serca życzę Ci powodzenia i sił w zmaganiach z codziennością migracyjnego życia!
Serdecznie zapraszam Cię na stronę mojej poradni dla migrantów Sternau Beratung.
